Zamanın çarkı

Eski çağ Meksikası şamanları evrendeki enerjiyi özgür akışı içinde algılıyorlardı ; toplumsallaşma ve söz diziminin bağlayıcılığından arınmış, saf titreşim özelliğine sahip olan enerjiyi. Bu edime görme adını vermişleri.

Castaneda bu bilgilerini şöyle anlatır; Don Juan'ın ana amacı, enerjiyi evrendeki akışı içinde algılamama yardımcı olmaktı. Şamanların dünyasında, enerjiyi bu biçimde algılamak, farklı bir bilişsel sisteme daha derin ve özgür bir bakış açısı edinmek için ilk zorunlu aşamadır. Bende bir görme tepkisi uyandırmak için, Don Juan bilişselliğin öbür yabancı birimlerini kullandı. Bunların en önemlilerinden biri  özetleme  olarak adlandırdığı  birimdi, ve kişinin yaşamının bölümlere ayrılarak sistematik biçimde irdelenmesinden oluşuyordu ; eleştiri , ya da hata bulma amaçlı bir inceleme değildi bu ; kişinin yaşamını anlama ve seyrini değiştirme çabasını içeriyordu. Don Juan'ın iddiasına göre, uygulamacı, yaşamını özetlemenin gerektirdiği tarafsızlıkla bir kez gözden geçirdi mi , artık aynı yaşama dönmesinin hiç yolu yoktu.

Don Juan ' a göre evrendeki akışı içinde enerjiyi  görmenin anlamı, bir insanoğlunu  enerjiden oluşmuş bir ışıltılı yumurta,ya da bir küre olarak görme ve örneğin, zaten parlak olan o enerji küresinin içinde yer alan bir pırıltı noktası gibi, tüm insanlarca  paylaşılan kimi ortak özellikleri ayırt edebilme yetisi idi. Şamanlar, algılamanın birleşim noktası adını verdikleri bu pırıltı noktasında toplandığını ileri sürüyorlardı. Bu mantıktan yola çıkılarak, dünyaya ilişkin bilişselliğimizin de  bu pırıltı noktasında oluşturulduğu düşüncesine varılıyordu. Ne denli garip görünse de , Don Juan haklıydı ; çünkü olan kesinlikle budur.

Bu yüzden şamanların algıları sıradan insanın algısından farklı bir sürece tabi idi. Şamanlar, enerjiyi doğrudan algılamanın kendilerini  enerjik gerçekler olarak tanımladıkları olgulara götürdüğünü iddia ediyorlardı. Enerjik gerçek diye adlandırdıkları, enerjiyi doğrudan görmekle elde edilen, nihai ve indirgenemeyecek sonuçlara götüren, tahminler yürütülerek ya da standart yorumlama sistemimize uydurmaya çalışılarak üzerinde oynanamayacak bir görüştü.

Don Juan'ın dediğine göre, kendi çizgisinin şamanları için, çevremizdeki dünyanın bilişsel işlemler tarafından tanımlandığı ve bu işlemlerin önceden saptanmış ve değiştirilmesi olanaksız şeyler olmadığı, bir enerjik gerçekti. Bu bir eğitim sorunu, bir uygulama ve kulanım sorunuydu. Bu fikir geliştirilip başka bir enerjik gerçeğe varılıyordu; standart bilişselliğin işlemleri, yalnızca yetiştirilmemizin ürünüydü, daha fazlasının değil.

Don Juan, eski çağ Meksikası şamanlarının bilişsel sistemi hakkında bana anlattıklarının bir gerçeklik olduğunu hiç kuşkuya  yer bırakmayacak biçimde biliyordu.  Bütün öbür özelliklerinin yanı sıra, Don Juan  bir nagualdı; ki bu da şaman uygulamacılar için doğal lider demekti, yani kendi esenliğine zarar gelmeksizin  enerjik gerçekleri inceleme yetisine sahip kişi. Bu yüzden yoldaşlarının başına geçip, onları betimlenmesi olanaksız düşünme ve algılama yollarına başarıyla götürme yetkisine sahipti.