[ Kilitli ] 5 - Sorumluluk Alma

Don Juan beni incelemekteydi. Ne diyeceğimi bilmiyordum. Sonunda, düşüncemi açıklamaya karar verdim.
Onu yadsıyarak, “Bu söylediğin, imkânsız bir şey!” dedim.
Don Juan nedenini sorunca, ben de belki ideal olarak bunun herkesin yapmak istediği bir şey olduğunu, oysa gündelik yaşamda kuşku ve pişmanlıklardan kaçınmanın bir yolu olmadığını söyledim.
Don Juan, kesin bir tavırla, “Elbet de var bi yolu,”diye yanıtladı.
“Bana bak,” dedi. “Kuşkum da yok, pişmanlığım da yok benim. Yaptığım her şey benim kendi kararım, benim kendi sorumluluğumdur. Yaptığım en önemsiz bi şey, örneğin seni çöl de gezdirmek, pekâlâ benim ölümüme yol açabilir. Ölüm sezdirmeden peşimden gelmekte. Demek ki, kuşkulanmaya, pişmanlık duymaya zamanım yok benim. Şayet seni gezmeye çıkarmam ölümüme yol açarsa, buna katlanmak zorundayım.
“Oysa sen, kendinin ölümsüz olduğunu, ölümsüz bi kimsenin kararlarının da silinip bozulabileceğini sanmaktasın. Kısacası dostum, bi avcıdır ölüm, pişmanlıklar ve kuşkular için yoktur ki zaman. Yalnızca karar vermeye var zamanımız.”
Her şeyin ideal davranış biçimlerine göre kişisel yorumlarla oluşturulması, sonra da herkesin buna uymasının beklenilmesinden dolayı, bu dünyanın hayali olduğunu içtenlikle ileri sürdüm.
Don Juan’a, bir zamanlar daha sağlıklı bir zihinle sağlıklı bir bedenin erdemleri, delikanlıların sıkıntılara katlanarak ve atletik yarışmalarda başarı göstererek bedenlerini nasıl çelikleştirebilecekleri üzerinde sonu gelmez nutuklar çeken babamdan söz ettim. Babam genç bir adamdı; ben sekiz yaşımdayken o daha yirmi yedisindeydi. Yaz aylarında, genellikle, öğretmenlik yaptığı kentten en az bir aylığına benim yaşadığım dedemin çiftliğine gelir, tatilini benimle geçirirdi. O bir ay boyunca cehennem hayatı yaşatırdı bana. Don Juan’a, babamın, o sıradaki görüşmemizle ilgili olduğunu düşündüğüm bir davranışından söz ettim.
Babam, nerdeyse çiftliğe gelir gelmez beni yanına alarak uzun bir yürüyüşe çıkarırdı. Yürürken konuşurduk; o, her gün sabahleyin saat altıda yüzmeye gitmemiz için planlar yapardı. Geceleyin çalar saati, yeterli zaman kalsın, diye, beş kırk beşe ayarlardı, zira saat tam altıda suya girmiş olmalıydık. Sonra, sabahleyin çalar saat bizi uyandırırdı; babam yatağından fırlar, gözlüklerini takar, pencereye gidip dışarıya bakardı.
Bu sahneyi izleyen konuşmasını ezberlemiştim hatta.
“Iıh... Bugün hava biraz bulutlu. Bak şimdi, ben beş dakka yatayım gene. Tamam mı? Sadece beş dakkacık? Adaleleri mi gevşeteyim de tam olarak uyanayım.”
Sonra da hiç şaşmayan bir şekilde saat ona, kimileyin de öğleye kadar uyuyakalırdı.
Don Juan’a, babamın en fazla tüm o belli ki sahte kararlılığından vazgeçmeyi bir türlü kabul etmeyişine sinirlendiğimi söyledim. Her sabah aynı şeyi yinelerdi, ta ki ben çalar saatini ayarlamayı reddederek onun duygularını incitene dek.
Don Juan, babamı tuttuğunu gösterircesine, “Onlar sahte kararlar değildi,” dedi. “O yataktan kalkmasını bilmiyordu, hepsi o kadar.”
“Her neyse,” dedim, “ben gerçek olmayan kararlara karşı hep kuşku duymuşumdur.”
Don Juan, çekingen bir gülümsemeyle, “Sence gerçek karar nasıl olur?” diye sordu.
“Eğer babam yüzmeye sabahleyin altıda değil de örneğin öğleden sonra saat üçte gitmeye karar vermiş olsaydı.”
Don Juan, son kerte ağırbaşlı, “Senin kararların tinine zarar verir,” dedi.
Hatta sesinde bir üzüntü titremi bile sezdiğimi düşündüm. İkimiz uzun süre sessiz durduk. Tersinmem yok olmuştu. Babamı düşündüm.
“Öğleden sonra saat üçte yüzmek istemezdi ki o. Anlamıyor musun?” dedi don Juan.
Onun bu sözleri beni sarstı.
Don Juan’a, babamın zayıf bir insan olduğunu, bu yüzden onun ideal, diye benimsediği eylemleri bir türlü gerçekleştiremediğini anlattım. Handıysa bağırıyordum.
Don Juan bir şey demedi. Başını yavaş yavaş tartımlı bir şekilde sallıyordu. Son kerte hüzünlenmiştim. Zaten ne zaman babamı düşünsem, içimi bir eziklik duygusu sarardı.
“Yani sen ondan daha güçlü olduğunu sanıyorsun, di mi? diye sordu don Juan kayıtsızca.
Onu onayladım, ve babamın bana çektirdiği tüm o duygusal sarsıntıları anlatmaya başladım, ama don Juan sözümü kesti. “Sana kaba mı davranırdı?” diye sordu.
“Hayır.”
“Senin için elinden geleni yapar mıydı?”
“Evet.”
“O halde niye beğenmezdin onu?”
Yeniden bağırarak babamın zayıf biri olduğunu söylemeye başlamıştım, ama farkına varıp sesimi alçalttım. Don Juan’ın beni sorguya çekmesi de tam bir kepazelikti doğrusu.
“Bütün bunları niçin yapıyorsun?” diye sordum. “Biz seninle bitkilerden söz edecektik.”
Her zamankinden daha tedirgin, daha kederliydim. Ona, benim davranışlarım üzerinde ahkâm kesmeye ne hakkı ne de en ufak bir yeterliği olmadığını söyledim. O da gürültülü bir kahkaha kopardı.
“Sen öfkelenince hep haklı olduğunu duyumsuyorsun, di mi?” deyip gözlerini bir kuş gibi kırptı.
Doğruydu söylediği. Kızmak için geçerli bir neden varmışçasına duyumsama eğilimindeydim.
“Babamdan söz etmeyelim artık,” diyerek neşeli görünmeye çalıştım. “Bitkilerden söz edelim.”
Don Juan, “Yoo, babandan söz edelim asıl,” diye dayattı. “Bugün o konuyu çözümleyelim önce. Sen babandan çok daha güçlü idiysen, niçin sabahleyin altıda kendin kalkıp yüzmeye gitmezdin? Onu de bi bakalım.”
Bu soruyu ciddi olarak sorduğuna inanmadığımı, söyledim don Juan’a. Sabahleyin altıda yüzmenin hep babama ait bir sorun olduğunu, beni ilgilendirmediğini anlattım.
Don Juan, “Onun fikrini kabullendiğin an bu senin de sorunun olmuştur,” diye kestirip attı.
Ben de ona bunu hiçbir zaman kabul etmemiş, babamın kendi kendine verdiği sözleri tutmadığını zaten bilmiş olduğumu anlattım. Don Juan da, o halde bu düşüncelerimi o zamanlar niçin seslendirmediğimi soruverdi.
Kendimi savunmak için, “İnsan babasına bu türden şeyler söylemez ki,” deyiverdim.
“Niçin söylemesin ki?”
“Bizim evde böyle şeyler konuşulmazdı, hepsi bu işte.” Don Juan, bir yargıç gibi, “Sen evinde daha kötü şeyler de
yapardın,” diye kesip attı. “Yapmadığın tek şey tinini aydınlatmaktı senin.”
Sözlerinde öylesine kahredici bir güç vardı ki, zihnimdeki yankılanması sürdü, sürdü. Tüm savunularım göçüvermişti. Onunla tartışamaz oldum. Not tutmalarıma sığındım.
Dermansızca son bir açıklama yapmaya çalışarak, tüm yaşamım boyunca babama benzeyen, babam gibi şu ya da bu şekilde beni kendi düzgülerine çekmeye çalışan insanlarla karşılaştığımı ve önünde sonunda kararsızlığa itildiğimi söyledim.
Don Juan, “Yakınmaktasın yani,” dedi yumuşak bir sesle. “Tüm yaşamın boyunca yakınıp durmaktasın, zira kendi kararlarının sorumluluğunu üstlenmemektesin. Babanın sabahleyin saat altıda yüzme inancının sorumluluğunu kendin üstlenseydin, sen kendin, gerektiğinde, gider yüzerdin ya da onun düzgüsünü çaktığında o ağzını açar açmaz ona, canın cehenneme, deyip çıkardın. Ama bi şey demedin sen ona. O yüzden, sen de baban gibi zayıfsın, zayıf.
“Bi insanın kendi kararlarının sorumluluğunu üstlenmesi, o insanın o uğurda ölmeyi göze alması anlamına gelir.”
“Dur biraz, dur,” dedim. “Konuyu çeviriyorsun sen.”
Bitirmemi beklemeden atıldı don Juan. Oysa ben ona babamı sadece gerçekçi olmayan edimlere bir örnek diye kullandığımı, aklı başında hiçbir kimsenin böylesi ahmakça bir şey yüzünden ölmeyi göze almayacağını söyleyecektim.
“Kararın ne olduğu önemli değil,” dedi don Juan. “Hiçbi şey başka hiçbi şeyden daha önemli olamaz. Anlamıyor musun? Ölümün bi avcı olduğu bi dünyada kararların küçüğü büyüğü yok. Kaçınılmaz ölümümüz karşısında yalnızca aldığımız kararlar var.”
Bir şey söyleyemedim. Bir saat kadar konuşmaksızın geçti. Don Juan hiç devinmeksizin, ama uyumaksızın da, şiltesin de oturuyordu.
“Bütün bunları bana ne diye anlatıyorsun, don Juan?” diye sordum. “Bunları bana neden yapmaktasın?”
Don Juan, “Sen geldin bana,” dedi. “Ama o da değil, sen bana getirildin. Ben de senin hatırın için bi...”
“Anlamadım, ne dedin?”
“Sen de, yüzerek babanın gönlünü alabilirdin, ama yapmadın bunu, ola ki çok küçüktün de ondan. Senden daha uzun yaşadım ben. Askıda kalan bi işim yok. Yaşamımda telaşa gerek kalmadı, ondandır senin hatırına bi şeyler yapabilmem.”
Öğleden sonra bir yürüyüşe çıktık. Ona kolayca ayak uydurabiliyor, onun mucizevi fiziksel gücüne bir kez daha tanık oluyordum. Adımları öylesine çevik, yürüyüşü öylesine kendinden emindi ki, ben onun yanında bir çocuk gibi kalıyordum. O sırada onun, yürürken konuşmaktan hoşlanmadığını fark ettim. Ona bir şey söylediğimde beni yanıtlamak için duruyordu.
Birkaç saat sonra bir tepeye varmıştık; don Juan yere oturdu ve yanına oturmamı imledi. Alaylı bir ciddiyetle bana bir öykü anlatacağını açıkladı.
Bir zamanlar genç bir adam varmış, bir kentte beyaz adamların arasında yaşayan yoksul bir Kızılderili. Ne evi varmış bu adamın, ne bir yakını, ne de bir dostu. Bu kente “köşeyi dönme” umuduyla gelmiş, ama yoksulluktan, acıdan başka bir şey bulamamış. Arada bir eşek gibi çalışıp birkaç kuruş kazanırmışsa da bu onun ancak karnını doyurmaya yetermiş; çoğu zaman aşını dilenerek ya da hırsızlık yaparak bulurmuş.
Bir gün delikanlı kentin pazaryerine gitmiş. Ne yapacağını bilemeden sokakları bir aşağı bir yukarı arşınlamış. Orada satılan nimetleri aç gözlerle izlemiş durmuş. Kendinden geçmişçesine, nereye gittiğini de bilmeksizin, pazardaki kimi sepetleri devirmiş de yaşlı bir adamın üzerine yıkılıvermiş.
Yaşlı adam dört koskoca sukabağı taşıyornıuş; dinlenmek ve yemeğini yemek için henüz oturmuşmuş. Don Juan kurnazca gülümseyerek yaşlı adamın, delikanlının onun üzerine yıkılmasını hayretle karşılamış olduğunu söyledi. Adamcağız tedirgin edilmesinden ötürü kızmamış da, o delikanlının kendi üzerine niçin devrildiğini merak etmiş. Oysa, delikanlı öfkelenerek yaşlı adama yolundan çekilmesini söylemiş. Bu karşılaşmaların ardındaki nedeni aklına getirmemiş bile. Yolların kesiştiği gerçeği hiç mi hiç dikkatini çekmemiş.
Don Juan, yuvarlanan bir şeyin ardından giden bir kimseye öykünerek, yaşlı adamın devrilen sukabaklarının yokuş aşağı yuvarlanarak gitmiş olduğunu söyledi. Genç adam sukabaklarını görünce, o günkü rızkının çıktığını düşünmüş.
Yaşlı adama yardım ederek, ağır sukabaklarını taşımayı önermiş. Yaşlı adam ona dağlardaki evine gitmekte olduğunu söyleyince, delikanlı da, hiç olmazsa, yolun bir bölümünü onunla birlikte yürümek istemiş.
Yaşlı adam, dağ yolunu tutmuş giderlerken, pazardan aldığı yiyeceklerden bir bölümünü delikanlıya vermişmiş. Genç adam yiyecekleri iştahla gövdeye indirip de karnı doyunca, sukabaklarının ne denli ağır olduklarının farkına varmaya başlayarak onları sıkıca kavramış.
Don Juan gözlerini açıp şeytanca sırıtarak genç adamın, “Bu sukabaklarında ne var?” diye sormuş olduğunu söyledi. Yaşlı adam yanıt vermemiş, ama genç adama onun acılarını hafifletecek, ona dünyanın işlerine değin ışık tutacak, bilgi verecek bir yoldaş, bir dost göstereceğini söylemiş.